Bracia Poniatowscy z Białorusi doczekali się tablicy na grobie

Bracia Poniatowscy z Białorusi doczekali się tablicy na grobie 

Na cmentarzu żołnierzy Armii Czerwonej na Grzance pochowani są także Polacy. Wielu z nich pochodziło z Białorusi. Niedawno na makowskim cmentarzu pojawiła się tablica nagrobna poświęcona pamięci dwóch braci Poniatowskich, Wiktora i Wincentego, synów Ignacego.

Obydwaj – urodzony w 1906 roku Wiktor i młodszy o 5 lat Wincenty – zginęli tego samego dnia, 12 października 1944 roku pod Makowem. Urodzili się w odległej o niecałe 600 km od Makowa wiosce Sucin w rejonie puchowickim obwodu mińskiego na Białorusi.

Trasa Sucin – Maków Mazowiecki na Google Maps

Wieś jest niewielka, trudno więc znaleźć informacje na jej temat. Wiadomo, że znajduje się tam parafia i kościół pw. Matki Bożej Szkaplerznej.

Powstańcy styczniowi z Sucina

W XIX wieku była to wieś zamieszkana w większości przez Polaków. Jej mieszkańcy brali czynny udział w powstaniu styczniowym. W rosyjskich archiwach zachowało się nazwisko Antoniego Wiernikowskiego syna Michała z Sucin, guberni mińskiej, który 12 czerwca 1864 roku został wyznaczony do zesłania do guberni tomskiej w związku z udziałem w powstaniu. Na zesłanie poszedł także inny mieszkaniec Sucin – Skinder – syn Zygmunta i Franciszki ze Skinderów. Zesłany za karę za udział w powstaniu styczniowym z miejscowości Sutino (obecnie Białoruś) do Tomskiej Guberni razem z żoną Anastazją i roczną córeczką Mirantiną. Informacje te zachowały się w odpisie rękopiśmiennym spisu obywateli okolicy Sutin, wyznaczonych do wysiedlenia z tutejszego kraju do Guberni Tomskiej, podpisanym 12 czerwca 1864 roku przez Naczelnika Wojskowego, pułkownika Sacharowa.

Starania o kościół i księży

Z innych dokumentów wynika, że i po 1945 roku we wsi Sucin i okolicach mieszkało nadal wielu Polaków – katolików. Po śmierci Stalina zaczęli się oni starać o zwrot kościołów.

W 1954 roku Liczna grupa wiernych z Mińska i okolic skierowała do Przewodniczącego Rady Najwyższej ZSRR, Klimenta E. Woroszyłowa (1881- 1969), będącego wówczas kuratorem «spraw religijnych», prośbę o zgodę na otwarcie kościoła w tym mieście. pisano w niej:

„My, obywatele miasta Mińska i okolic, zwracamy się do Was, tow. Przewodniczący, z wielką prośbą. My, katolicy w obecnej chwili jesteśmy upośledzeni w porównaniu z obywatelami należącymi do prawosławnej cerkwi i innych wyznań.

Oni wszyscy korzystają z poparcia władz państwowych w postaci dania im cerkwi, synagog, domów modlitwy itd. Tylko my, katolicy, w liczbie kilkudziesięciu tysięcy, nie mamy, w tej ważnej dla nas sprawie, możliwości korzystania choćby tylko z jednego kościoła. Tym bardziej, że nasi ojcowie i dziady mieli w samym Mińsku więcej niż siedem kościołów i księży, w tym także biskupa. Wiadomo nam, że w dużych miastach Związku Sowieckiego, jak Moskwa. Leningrad, Odessa i inne, istnieją kościoły i są księża, którzy korzystają ze swobód, jakie daje Konstytucja Związku Sowieckiego. A nasza Białoruska stolica, Mińsk, daleka jest od tego i zmuszeni jesteśmy tułać się po dalekich miejscowościach w tak zwanej Zachodniej Białorusi albo Litwy i szukać tam kościoła i księdza dla naszych duchowych potrzeb. Szczególnie ciężko jest nam, ludziom w podeszłym i starszym wieku, znosić trudy tych podróży i tułaczki.

Dlatego my, obywatele katolicy miasta Mińska i okolic, zwracamy się do Was z gorącą prośbą, drogi towarzyszu Przewodniczący, spełnijcie naszą prośbę o otwarcie w Mińsku kościoła i o danie nam duszpasterza, biorąc pod uwagę nasze krytyczne położenie, a także i to, że my, nasi ojcowie, bracia i dzieci, z gotowością oddawali swoją krew za wolność naszej Ojczyzny, broniąc jej, w szeregach Armii Sowieckiej, przed faszystowskimi  okupantami”.

Petycję podpisało 896 osób, co było wówczas niezwykłym wydarzeniem. Prośba nie została spełniona.

W sprawozdaniu za IV kwartał 1955, z 21 stycznia 1956 r., pełnomocnik, Sazonow, informował o całym szeregu podań nadesłanych przez katolików z kilku miejscowości, podpisanych przez liczne grupy wiernych (ze Słucka przez 635 osób). Były to prośby o zgodę na jednorazowy przyjazd księdza do Mińska, do Borysowa i do Sucina. Zawiadamiał przy tym władze republikańskie, że na wszystkie prośby odpowiedział negatywnie, ponieważ chodziło o dni, w które przypadał odpust co by spowodowało, jak pisał, zbyt wielki i niepożądany napływ wiernych do danej miejscowości na cmentarz lub na miejsce, na którym niegdyś stał kościół.  (źródło: Roman Dzwonkowski SAC, Katolicy na Białorusi wschodniej – walka o swobody religijne (1945 -1991)-Magazyn Polski NR 1(97) STYCZEŃ 2014).

Wracając do braci Poniatowskich z Sucina. Nie wiemy, kto z ich krewnych odnalazł ich mogiłę na makowskim cmentarzu, ani kto postawił na ich grobie pamiątkową tablicę. Wiemy jednak, że siła więzi rodzinnych przetrwała i pozwoliła na upamiętnienie poległych w walkach o wyzwolenie Makowa Polaków – żołnierzy Armii Czerwonej.