75. rocznica wyzwolenia Makowa spod niemieckiej okupacji
75 lat temu, 16 stycznia 1945 r., w wyniku działań II Frontu Białoruskiego. Maków Mazowiecki został wyzwolony spod okupacji niemieckiej. Zaraz potem wyzwolone zostały pozostałe miejscowości powiatu makowskiego.
Lekcja historii w Domu Wesołka
Kilka dni przed tą rocznicą w Domu Wesołka odbyła się pierwsza w tym roku lekcja historii. Na fanpage Domu Wesołka możemy przeczytać relację z tego wydarzenia:
„(…) odwiedziła nas klasa VI a wraz z wychowawczynią, panią Marzanną Matysiak ze Szkoły Podstawowej Nr 1 w Makowie Mazowieckim. Tematem spotkania była 75. rocznica wyzwolenia Makowa spod okupacji hitlerowskiej. Przygotowaną na tę okazję prezentację zdjęć i map z 1945 r., wzbogaciły kadry Polskiej Kroniki Filmowej z tamtych dni. Dodatkowo uczniowie wysłuchali relacji świadków, mieszkańców Makowa i okolic, nie tylko o samej ofensywie styczniowej, ale również o ciężkich czasach powojennych, min. o tym jak wyglądała nauka w szkole w 1945 r. Ponieważ historia lubi się powtarzać, a ludzie nie zawsze uczą się na błędach, wciąż aktualne pozostaje hasło- Nigdy więcej wojny! Niech nikt nie doczeka”.
W czasie ciężkich walk z wojskami niemieckimi, trwających od jesieni 1944 roku, zginęło ponad 14 tys. oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Czerwonej. Większość z nich pochowana jest na cmentarzu żołnierzy Armii Czerwonej położonym za miastem na skraju lasu Grzanka. Jest to jeden z największych cmentarzy wojennych w Polsce.
Twierdza Maków Mazowiecki
W pierwszej połowie 1944 r. Maków Mazowiecki stał się fortyfikacją budowaną rękoma miejscowej ludności pracującej pod przymusem. Pod nadzorem niemieckich okupantów mieszkańcy Makowa i okolicznych wsi budowali schrony, tzw. tobruki (jeden z pozostałych po wojnie można oglądać w lesie na Grzance), kopali rowy przeciw czołgowe, okopy, karczowali lasy i krzaki nad Orzycem. Po wykonaniu prac fortyfikacyjnych większość mieszkańców została przymusowo przesiedlona w kierunku zachodnim.
Na zdjęciach poniżej: niemiecki schron typu Tobruk w lesie na Grzance.
Jesienią 1944r. żołnierze Armii Czerwonej odrzuciły Niemców za Narew na odcinku Różan – Kleszewo, tworząc tym samym tzw. „przyczółek różański”. Na tej pozycji pozostawały aż do zimowej ofensywy w styczniu 1945 roku. Przez kilka miesięcy Maków znajdował się niemal na linii frontu pod ostrzałem artyleryjskim.
Przymusowe wysiedlenie mieszkańców
Ponieważ Maków Mazowiecki stał się miastem frontowym i miał być broniony, większość mieszkańców została przymusowo przesiedlona w kierunku zachodnim. Wysiedleni zmuszeni byli zostawić swoje dobra materialne oraz zwierzęta domowe ( bydło. konie, świnie, kury) i zebrane zboże. Los ten spotkał ze strony wojsk niemieckich tysiące rodzin mieszkańców powiatu makowskiego, jednego z najbardziej zniszczonych w toku wojny powiatów województwa warszawskiego. (źródło: Piotr M. Matejuk i Jerzy Przybylski, Walki 48. Armii II Frontu Białoruskiego).
Maków był jednym z najbardziej zniszczonych polskich miast
Wyzwolony Maków był jednym z najbardziej zniszczonych polskich miast. W gruzach legło prawie 95% zabudowy miasta, które w zasadzie przestało istnieć. Według szacunków miasto zostało zniszczone w ponad 90%, z zabudowy miejskiej pozostał w zasadzie jeden parterowy dom nadający się do użytku.
Zniszczone były także inne miejscowości powiatu makowskiego, który przed wybuchem wojny liczył około 65 tys. mieszkańców. W wyniku niemieckiej okupacji powiatu – śmierć poniosło około 10 tys. osób, w tym prawie 6 tys. Żydów. Ponadto do obozów koncentracyjnych Niemcy wywieźli ponad 3700 osób, a do obozów pracy przymusowej – dalsze 3800 osób.